Türkmenistanyň alymlary «Derweze» kraterini göz astyna almagyň usulyny işläp düzdüler

20:30 24.06.2022 5527

https://oilgas.gov.tm/storage/posts/4899/original-162b585a3007d8.jpeg

«Türkmengaz» döwlet konserniniň ylmy-barlag institutynyň alymlary indi altynjy onýyllygyň dowamynda ýanmagyny dowam edýän «Derweze» kraterinde gaz çykmasyny gözegçilige almagyň usulyny işläp düzdüler. Bu barada bu institutyň direktory Baýrammyrat Pirnyýazow penşenbe güni Aşgabatda geçirilen «Uglewodorod serişdelerini çykarmagyň ekologiýa jähtleri» atly Halkara ylmy maslahatynda eden çykyşynda belläp geçdi.

Maslahatda eden çykyşynda B.Pirnyýazow Aşgabatdan 270 kilometr uzaklykda ýerleşýän Derweze krateriniň döreýiş taryhyny ýatladyp geçdi.

Bellenilişi ýaly, 1963-nji ýylda Merkezi Garagum ýataklar toparynyň Çaljülbe gurluşynda gözleg skwažinasyny burawlap başlaýarlar, ýöne ilkinji sapar uly bolmadyk çuňlukda  üstüne topragyň ýokarky gatlaklary çöken gazdan dolup duran boşluk tapylýar. Diametri 60 metre, çuňlugy 20 metre deň bolan boşlyk emele gelýär.

Şonda adamlaryň we haýwanlaryň gazdan zäherlenmeginiň öňüni almak üçin bu krateri  otlaýarlar. “Gaz birnäçe günüň dowamynda ýanyp gutarar ýa-da bu gatlak, beýleki 5-7 kilometr uzaklykdaky suw bilen palçykdan dolup duran desgalarda bolşy ýaly, suwa dolar” diýlip çak edilýärdi.

Emma, garaşylýan ýagdaý ýüze çykmady. Elbetde, krateriň ýagdaýyny öwrenmek boýunça çäreler görüldi, ýumrulan gözleg skwažinasyny tapmaga synanyşyklar edildi. Munuň üçin hünärmenler krateriň düýbüne düşdüler. Eger, guýynyň sütüniniň sementlenen bölegi saklanyp galan bolsa, maýyşgak turbaly armaturlary oturtmak boýunça çäreler görülmelidi. Şonda gazy çykarmak prosesini dolandyryp bolardy. Ýöne welin, gazyň 20 metr radius aralykda dürli ýerlerden çykýandygy anyklanyldy we gözleg guýusynyň galyndylary hem tapylmady.

Mundan başga-da, bu çäkde ýerleşýän önümçilik guýularynyň işiniň netijelerine görä, gatlaklaryň arasynda gazyň kesimler boýunça akymy tassyklandy. Merkezi Garagumuň demirgazyk tarapynda 16 sany ýatakdan ybarat toparyň üsti açyldy. Häzirki wagtda olaryň sekizisinde 39 sany guýy işledilýär.  

Bu ýataklar toplumynyň aýratynlygy inçe ejiz gatlaklaryň suwly we dykyz gatlaklar bilen aralaşmagyndadyr. Gatlaklaryň we ýataklaryň özara täsirlenmä eýedigi mälim boldy. Gözleg guýusy burawlananda, ýüze çykýan azgorly ýataklaryň krateriň uzak wagtlap ýanmagyna sebäp bolýandygy hem muňa mysaldyr.

Şunuň bilen baglylykda, biz Çaljülbe gaz käninde baha beriş guýusyny burawlamagy teklip etdik. Uly gaz gorlary bolan gatlakdan gazyň zarply çykarylmagy onuň süzüliş akymyny öwürmäge we kratere gözegçiliksiz akymyny azaltmaga mümkinçilik berer. Gazyň kratere gelýän akymynyň bady gowşadylandan soň, ony izolirlemek, ýagny üstüni doly ýapmak mümkin bolar. 

Şeýle çözgüdiň hasabyna atmosfera düşýän  gazyň gözegçiliksiz zyňyndylary doly ýok ediler.

Başga makalalar
1615411129ca5d.jpeg
Ýewropada gazyň kub metriniň bahasy taryhda ilkinji gezek 1000 dollardan geçdi

Ýewropada gazyň kub metriniň bahasy taryhda ilkinji gezek 1000 dollardan geçsi. Bu barada çarşenbe güni RIA Nowosti agentligi ICE Futures-iň söwdalaryna salgylanyp habar berdi.


164dc70eb99959.png
TDHÇMB-niň söwdalarynda Türkiýeden we Owganystandan telekeçiler «Türkmennebit» DK-nyň awtobenzinini satyn aldylar

Geçen hepdede Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň söwdalarynda geleşikleriň 25-si hasaba alyndy.


163464ced71ca0.jpeg
«Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2022» sergisi: innowasiýalar we hyzmatdaşlyk

26-njy oktýabrda «Türkmenistanyň nebiti we gazy» diňe bir XXVII Halkara maslahaty däl, eýsem, üç günlük adybir Halkara sergisi hem geçiriler diýip, forumyň guramaçylary habar berýär.


16152c2e0bb8c6.gif
Türkmenistanda Garaşsyzlygyň 30 ýyllyk ýubileýi dabaraly bellenilip geçildi

27-nji sentýabrda türkmen halky ýurdumyzyň iň esasy baýramçylyklarynyň birini — Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyny belläp geçdi.


161540d1ecf816.jpeg
Türkmenistanyň Prezidenti «Yug-Neftegaz Private Limited» kompaniýasynyň direktory bilen duşuşdy

Sişenbe güni Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow «Yug-Neftegaz Private Limited» (Singapur) kompaniýasynyň direktory Igor Burkinskiýni kabul etdi.